Θέατρο Μπαστιά: Μια άγνωστη ιστορία

Κείμενο & Φωτογραφίες: Παρασκευή Λαζαρίδη

Μετά από την καταιγίδα που χτύπησε την Αθήνα, βγήκε επιτέλους ο ήλιος και οι Αθηναίοι από νωρίς το απόγευμα ξεχύθηκαν στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αεροπαγίτου στο Θησείο για να απολαύσουν τις ομορφιές της πόλης, σε ένα από τους ελάχιστους χώρους πρασίνου στο κέντρο της Αθήνας. Προχωρήσαμε στον πλακόστρωτο δρόμο πέρα από τον ναό του Αγίου Δημητρίου του Λουμπαρδιάρη στην περιοχή όπου συγκλίνουν οι λόφοι των Μουσών, της Πνύκας και των Νυμφών στα δυτικά της Ακροπόλεως. Την ώρα που ο ήλιος έδυε, συναντήσαμε την Αρχαία Συνοικία Κοίλης, την λεγόμενη ‘’δια Κοίλης οδό’’, κατά τις μαρτυρίες του ιστορικού Ηροδότου.

Περπατώντας προς την οδό Κοίλης

Η οδός Κοίλης ένωνε κάποτε την Αθήνα με το επίνειο του Πειραιά μέσω των Μακρών Τειχών. Στην αρχαιότητα αποτελούσε σημαντικό εμπορικό δρόμο για τον ανεφοδιασμό της πόλης. Σήμερα οι περαστικοί μπορούν ακόμα να διακρίνουν τις αμαξοτροχιές, όπου αιώνες πριν ακολουθούσαν άμαξες φορτωμένες εμπορεύματα κατά μήκος της αρχαίας οδού. Τη βόρεια πλευρά του δρόμου διέτρεχε αγωγός όμβριων υδάτων, ο οποίος σώζεται σε καλή κατάσταση.  

Η αρχαία συνοικία της Κοίλης μετά την δημιουργία του Διατειχίσματος τον 4ο αι.π.Χ, και τη μείωση του οχυρωματικού περιβόλου της αρχαίας Αθήνας έμεινε εκτός των ορίων της πόλεως. Η κατασκευή του Διατειχίσματος έγινε για να προστατευτεί η πόλη από την απειλή των Μακεδόνων. Έτσι η περιοχή σταδιακά μετατράπηκε σε νεκροταφείο, όπου μέχρι και σήμερα σώζεται πλήθος υστεροελληνιστικών και ρωμαϊκών κιβωτιόσχημων λαξευτών τάφων στο βράχο.

Συνεχίζοντας κατά μήκος της αρχαίας οδού με κατεύθυνση τον περιφερειακό του Θησείου, βρεθήκαμε σε ένα πλάτωμα. Σε αυτή τη περίοπτη ανοιχτοσιά σώζονται τα λείψανα μιας παλαιάς κατασκευής. Τι να ήταν άραγε; Δεν πρόκειται για αρχαίο μνημείο και αυτό δεν είναι γνωστό στο ευρύ κοινό. Πρόκειται για τμήματα του Βασιλικού Θεάτρου Μπαστιά, το οποίο ξεκίνησε να χτίζεται το 1939, όταν η Ελλάδα βρισκόταν υπό την δικτατορία του Μεταξά. Όμως το έργο αυτό δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί. Σύμφωνα με παλαιότερες μαρτυρίες ντόπιων κατοίκων της περιοχής το οικοδομικό πρόγραμμα της δικτατορίας Μεταξά ήταν κολοσσιαίο, πράγμα που αποδεικνύεται και από την έκταση που καταλαμβάνουν τα σημερινά κατάλοιπα.

Άποψη του Θεάτρου Μπαστιά όπως σώζεται σήμερα

Άποψη του Βασιλικού Θεάτρου από το Αρχείο του Υπουργείου Πολιτισμού

Η ιστορία του θεάτρου συνεχίζεται μέχρι το ξέσπασμα του Β ’Παγκοσμίου πολέμου, περίοδος όπου και σταμάτησε πλήρως η κατασκευή του. Το θέατρο κατεδαφίστηκε την περίοδο από το 1998-2004 πριν προλάβει να ολοκληρωθεί και να λειτουργήσει, καθώς το έργο, όχι μόνο ήταν πολυδάπανο, αλλά προκάλεσε και τις αντιδράσεις των αρχαιολόγων, διότι αλλοίωνε το αρχαιολογικό τοπίο και υποβάθμιζε την ιστορική αξία της περιοχής. Η έκταση κατόπιν πουλήθηκε και μεταβιβάστηκε στην Κτηματική εταιρεία του Δημόσιου, όπου και παραμένει έως σήμερα. Παρότι ακυρώθηκε ένα τόσο σημαντικό οικοδομικό έργο για τα δεδομένα της τότε εποχής, η κίνηση της κατεδάφισης του θεάτρου έφερε στο φως νέα στοιχεία σχετικά με την κατοίκηση της περιοχής στην αρχαιότητα, όχι μόνο αποκαλύπτοντας σημαντικές πτυχές της καθημερινής ζωής των κατοίκων της, αλλά και σημαντικά στοιχεία σχετικά με τα ταφικά έθιμα διαδοχικών χρονολογικών φάσεων της αρχαιότητας.

Μία τέτοια κίνηση, αναμφίβολα βοήθησε κατά πολύ την αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή, ωστόσο μέχρι και σήμερα οι ντόπιοι κάτοικοι της περιοχής κατά την κυριακάτικη βόλτα τους, υποδεικνύουν στους νέους επισκέπτες το σημείο στο οποίο κάποτε δέσποζε το Θέατρο και αφηγούνται πως κάθονταν στα μισοτελειωμένα καθίσματά του και απολάμβαναν τη θέα και τον καθαρό αέρα της περιοχής. Έτσι, φαίνεται πως παρά τον αμφιλεγόμενο σκοπό δημιουργίας του σε μια κρίσιμη πολιτικά στιγμή για τη χώρα, το ημιτελές μαρμάρινο αυτό θέατρο αποτελεί ακόμα και σήμερα μέρος της ιστορίας της περιοχής, παραμένοντας χαραγμένο στη μνήμη των ντόπιων κατοίκων της, είτε με αρνητικό, είτε με θετικό πρόσημο. Εάν περάσει λοιπόν κανείς έστω και τυχαία από την περιοχή, αξίζει να αναρωτηθεί και να φανταστεί τι υπήρχε σε αυτό το πλάτωμα του λόφου και γιατί είναι τόσο άναρχα δομημένο.