Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου: Η υπερδύναμη του παραμυθιού

Κόκκινη κλωστή δεμένη,

στην ανέμη τυλιγμένη,

δώσ’ της κλώτσο να γυρίσει,

παραμύθι ν’ αρχινίσει…

Κι με τούτα τα στιχάκια μάγοι, δράκοι και νεράιδες ξεχύνονται από τα παιδικά βιβλία αιώνες τώρα για να μας παρασύρουν σε κόσμους ονειρικούς.  

Σήμερα, 2 Απριλίου, έχει καθιερωθεί από το 1966 ως Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού βιβλίου,  από τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για την Νεότητα, τιμώντας έτσι τα γενέθλια του πιο διάσημου παραμυθά, του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.   

Δανία, Η μικρή Γοργόνα, Κοπεγχάγη Πηγή αρχείο ΜΝΜ

Ο Άντερσεν γεννήθηκε σε μια φτωχή οικογένεια, στις 2 Απριλίου του 1805 στην πόλη Οντένσε της Δανίας. Ο πατέρας του ήταν τσαγκάρης και η μητέρα του πλύστρα. Παρά τις δυσκολίες και τις απογοητεύσεις που αντιμετώπισε μεγαλώνοντας αφού προσπάθησε να γίνει ηθοποιός και έπειτα χορευτής χωρίς επιτυχία, τελικά αν και ανορθόγραφος στράφηκε στην συγγραφή. Το 1822 εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο και το 1829 εκδόθηκε μια ιστορία φαντασίας του με τίτλο «Περίπατος από το κανάλι του Χόλμενς στο ανατολικό σημείο του νησιού Άμαγκερ». Ακολούθησαν μια πλειάδα έργων, θεατρικά, μυθιστορήματα, ποιήματα, ταξιδιωτικά και αρκετές αυτοβιογραφίες που ίσως να μην έχετε ακούσει. Όμως όλοι έχετε διαβάσει τα παραμύθια του, «Η μικρή γοργόνα», «Τα κόκκινα παπούτσια», «Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι», «Το ασχημόπαπο», «Η βασίλισσα του χιονιού», «Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα», «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα», «Το μολυβένιο στρατιωτάκι», «Το μικρό έλατο» και «Η Τοσοδούλα».      

Οι παιδικές μας μνήμες συντροφεύτηκαν από πολλά παραμύθια. Κι όσο πιο πολλά ήταν τα παραμύθια τόσο πιο χαρούμενοι ήμασταν. Γιατί στα παραμύθια βρίσκαμε καταφύγιο από το φόβο, το θυμό, τη στεναχώρια ή την μοναξιά. Οι ήρωες τους ξεπηδούσαν από τις σελίδες των βιβλίων και γίνονταν οι φανταστικοί μας φίλοι, οι ονειροφύλακες που κρύβονταν κάτω από το κρεβάτι μας για να μας προστατεύσουν από το σκοτάδι της νύχτας.  

Θυμάμαι μικρή βυθιζόμουν μέσα σε βιβλία ελληνικής μυθολογίας, περιπέτειες, λαϊκά και Ρωσικά παραμύθια. Από τον «Μάγο του Οζ» ως την «Μάγισσα Φρικαντέλα» και από την «Τενεκεδούπολη» έως την «Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» η περιήγηση στο σύμπαν του παραμυθιού έμοιαζε ατέλειωτη.

Σήμερα το παιδικό βιβλίο μπορεί να έχει πιο γυαλιστερό εξώφυλλο, πιο μοντέρνα εκτύπωση και εικονογράφηση, ίσως να είναι πιο διαδραστικό ή ακόμα και ψηφιακό αλλά παραμένει ένα ανάγνωσμα που αντλεί έμπνευση από το φανταστικό και τον πραγματικό κόσμο με στόχο να ψυχαγωγήσει, να εκπαιδεύσει και να ενεργοποιήσει την κρίση των παιδιών.

Ο κόσμος των παιδικών παραμυθιών έχει στοιχεία του δικού μας κόσμου. Το καλό συνυπάρχει με το κακό. Συναντάμε τη χαρά και τη λύπη, την αγάπη και το φθόνο. Όλες αυτές οι αντιθέσεις συνυφαίνουν το πολύχρωμο και πολυδιάστατο αφήγημα του παιδικού βιβλίου με εικόνες καθαρές και ευανάγνωστες. Οι έννοιες κακό, καλό, λύπη ή αγάπη προσωποποιούνται. Αποκτούν δηλαδή συγκεκριμένη μορφή και υπόσταση, όπως ο κακός λύκος, το λυπημένο ασχημόπαπο, η πονηρή αλεπού ή η καλόκαρδη νεράιδα.

Άραγε ποιο είναι το μαγικό συστατικό των παραμυθιών;

Μα φυσικά η φαντασία!

Ο αγαπημένος Έλληνας παραμυθάς, Ευγένιος Τριβιζάς, σε μια ομιλία του στην TEDx,  επισημαίνει «Στη φαντασία μας γίνονται τα πιο τολμηρά ταξίδια». Στο νου των μικρών και των μεγάλων καταστρώνονται τα πιο απίθανα σχέδια και τα πιο τρελά όνειρα. Αυτά τους ωθούν να πειραματιστούν και να εξελιχθούν. Γίνονται το καύσιμο που πυροδοτεί την δημιουργική τους έκρηξη.

Η φαντασία λειτουργεί σαν υπερδύναμη μέσα στα παιδιά. Είναι μια ενέργεια που φουσκώνει σαν μπαλόνι και τα ανυψώνει ψυχικά και διανοητικά. Όπως είχε πει και ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, «Αν θέλετε το παιδί σας να γίνει έξυπνο, διαβάστε του παραμύθια. Αν θέλετε να γίνει πιο έξυπνο, διαβάστε του περισσότερα παραμύθια».   

Κάπως έτσι τα παιδιά μεγαλώνοντας θα χρησιμοποιήσουν την υπερδύναμη των παραμυθιών που διάβασαν για να φτιάξουν ένα καλύτερο αύριο για όλους μας. 

 

Κείμενο: Δανάη Μπασαντή

Σύνθεση Εικόνων: Δανάη Μπασαντή