Εγκαίνια έκθεσης «Η Χρησιμότητα του Άχρηστου» με έργα του Gösta Hellner

Την Τετάρτη 25 Ιουνίου πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα, στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, στο Πάρκο Ελευθερία, τα εγκαίνια της έκθεσης «Η χρησιμότητα του άχρηστου» του καλλιτέχνη και φωτογράφου Gösta Hellner.

Η Άννα Πετροπούλου είναι η επιμελήτρια και οραματίστρια αυτής της έκθεσης. Φανερά  συγκινημένη, στάθηκε ανάμεσα στους παρευρισκόμενους εκείνο το απόγευμα των εγκαινίων, κρατώντας το ομώνυμο βιβλίο του Nuccio Ordine από τις εκδόσεις Άγρα και επεσήμανε πως ζούμε σε μια εποχή που θεωρούμε χρήσιμο μόνο ότι μπορεί να μας φέρει κέρδος. Μα τελικά τα πιο ωφέλημα πράγμα και άρα χρήσιμα και αναγκαία για την εξέλιξη της ανθρωπότητας τις περισσότερες φορές θεωρούνται άχρηστα στην υλιστική και καταναλωτική ζωή μας!   

«Η χρησιμότητα των άχρηστων γνώσεων έρχεται σε ριζική αντίθεση με την κυρίαρχη χρησιμότητα η οποία, στο όνομα ενός αποκλειστικά οικονομικού συμφέροντος, προοδευτικά δολοφονεί τη μνήμη του παρελθόντος, τις ανθρωπιστικές επιστήμες, τις κλασικές γλώσσες, την παιδεία, την ελεύθερη έρευνα, τη φαντασία, την τέχνη, την κριτική σκέψη και τον πολιτιστικό ορίζοντα που θα έπρεπε να εμπνέει κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Στο σύμπαν του ωφελιμισμού ένα σφυρί αξίζει περισσότερο από μία μουσική συμφωνία, ένα μαχαίρι περισσότερο από ένα ποίημα, ένα γαλλικό κλειδί περισσότερο από έναν πίνακα: διότι είναι εύκολο να καταλάβει κανείς την αποτελεσματικότητα ενός εργαλείου ενώ είναι πολύ πιο δύσκολο να κατανοήσει σε τι μπορούν να χρησιμεύσουν η μουσική, η λογοτεχνία ή η τέχνη.»

Nuccio Ordine, Η χρησιμότητα του άχρηστου, Μτφ. Ανταίος Χρυσοστομίδης, Εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2016

Τα έργα του Gösta Hellner φτιαγμένα είτε από χαρτί είτε από μέταλλο διακρίνονται για τα έντονα χρώματα τους, τις καθαρές φόρμες τους και την παιχνιδιάρικη διάθεση τους. Ο Hellner χρησιμοποίησε ευτελή υλικά, όπως κομμάτια χρωματιστών χαρτιών, φτερά και σουβέρ που κάποιοι θα μπορούσαν να τα θεωρήσουν άχρηστα και τους έδωσε μια νέα ζωή, συνθέτοντας κολλάζ και δημιουργώντας συνθέσεις με εικόνες που αφηγούνται την δική τους φανταστική ιστορία.

Οι διαδρομές του Hellner από το Μίνστερ της Γερμανίας όπου γεννήθηκε, στο Μόναχο, στην Αθήνα, στο Βερολίνο έως και την Άνδρο μαρτυρούν το ανήσυχο, ακούραστο, γεμάτο έμπνευση και δημιουργικότητα πνεύμα του. Τα έργα του με επιρροές από ευρωπαϊκά κινήματα όπως του Bauhaus, Junk & Recycles Art του κινήματος Arts and Crafts, ιδιαίτερα πρωτότυπα και άχρονα δημιουργούν ένα φωτεινό κόσμο χαράς με βαθιές ρίζες στον πολιτισμό πολλών λαών και παραδόσεων.

Στο πλαίσιο της έκθεσης θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 5 και 12 Ιουλίου στις 10:30, η εκπαιδευτική δράση «Χρώματα, Υφές και Ιστορίες: Στον Κόσμο του Γκέστα Χέλλνερ» για οικογένειες με παιδιά ηλικίας από πέντε ετών και άνω. Τα παιδιά και οι γονείς τους θα συνεργαστούν για να ανακαλύψουν πώς κύκλοι, τρίγωνα και τετράγωνα μπορούν να «μιλήσουν» μέσα από το χρώμα και τη φαντασία.

*Απαραίτητη η συνοδεία από ενήλικα και η κράτηση θέσεων στα τηλ.: 210 7232604 – 210 7224028 (Δευτέρα – Παρασκευή, 10:00-14:00)

Επιμέλεια έκθεσης: Άννα Πετροπούλου – Μυρτιά Ηellner

Διάρκεια έκθεσης: 25/6 – 23/7/2025

 

Κείμενο & Φωτογραφίες: Δανάη Μπασαντή – Αρχαιολόγος (ΕΚΠΑ)

Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου: Η υπερδύναμη του παραμυθιού

Κόκκινη κλωστή δεμένη,

στην ανέμη τυλιγμένη,

δώσ’ της κλώτσο να γυρίσει,

παραμύθι ν’ αρχινίσει…

Κι με τούτα τα στιχάκια μάγοι, δράκοι και νεράιδες ξεχύνονται από τα παιδικά βιβλία αιώνες τώρα για να μας παρασύρουν σε κόσμους ονειρικούς.  

Σήμερα, 2 Απριλίου, έχει καθιερωθεί από το 1966 ως Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού βιβλίου,  από τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για την Νεότητα, τιμώντας έτσι τα γενέθλια του πιο διάσημου παραμυθά, του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.   

Δανία, Η μικρή Γοργόνα, Κοπεγχάγη Πηγή αρχείο ΜΝΜ

Ο Άντερσεν γεννήθηκε σε μια φτωχή οικογένεια, στις 2 Απριλίου του 1805 στην πόλη Οντένσε της Δανίας. Ο πατέρας του ήταν τσαγκάρης και η μητέρα του πλύστρα. Παρά τις δυσκολίες και τις απογοητεύσεις που αντιμετώπισε μεγαλώνοντας αφού προσπάθησε να γίνει ηθοποιός και έπειτα χορευτής χωρίς επιτυχία, τελικά αν και ανορθόγραφος στράφηκε στην συγγραφή. Το 1822 εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο και το 1829 εκδόθηκε μια ιστορία φαντασίας του με τίτλο «Περίπατος από το κανάλι του Χόλμενς στο ανατολικό σημείο του νησιού Άμαγκερ». Ακολούθησαν μια πλειάδα έργων, θεατρικά, μυθιστορήματα, ποιήματα, ταξιδιωτικά και αρκετές αυτοβιογραφίες που ίσως να μην έχετε ακούσει. Όμως όλοι έχετε διαβάσει τα παραμύθια του, «Η μικρή γοργόνα», «Τα κόκκινα παπούτσια», «Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι», «Το ασχημόπαπο», «Η βασίλισσα του χιονιού», «Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα», «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα», «Το μολυβένιο στρατιωτάκι», «Το μικρό έλατο» και «Η Τοσοδούλα».      

Οι παιδικές μας μνήμες συντροφεύτηκαν από πολλά παραμύθια. Κι όσο πιο πολλά ήταν τα παραμύθια τόσο πιο χαρούμενοι ήμασταν. Γιατί στα παραμύθια βρίσκαμε καταφύγιο από το φόβο, το θυμό, τη στεναχώρια ή την μοναξιά. Οι ήρωες τους ξεπηδούσαν από τις σελίδες των βιβλίων και γίνονταν οι φανταστικοί μας φίλοι, οι ονειροφύλακες που κρύβονταν κάτω από το κρεβάτι μας για να μας προστατεύσουν από το σκοτάδι της νύχτας.  

Θυμάμαι μικρή βυθιζόμουν μέσα σε βιβλία ελληνικής μυθολογίας, περιπέτειες, λαϊκά και Ρωσικά παραμύθια. Από τον «Μάγο του Οζ» ως την «Μάγισσα Φρικαντέλα» και από την «Τενεκεδούπολη» έως την «Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» η περιήγηση στο σύμπαν του παραμυθιού έμοιαζε ατέλειωτη.

Σήμερα το παιδικό βιβλίο μπορεί να έχει πιο γυαλιστερό εξώφυλλο, πιο μοντέρνα εκτύπωση και εικονογράφηση, ίσως να είναι πιο διαδραστικό ή ακόμα και ψηφιακό αλλά παραμένει ένα ανάγνωσμα που αντλεί έμπνευση από το φανταστικό και τον πραγματικό κόσμο με στόχο να ψυχαγωγήσει, να εκπαιδεύσει και να ενεργοποιήσει την κρίση των παιδιών.

Ο κόσμος των παιδικών παραμυθιών έχει στοιχεία του δικού μας κόσμου. Το καλό συνυπάρχει με το κακό. Συναντάμε τη χαρά και τη λύπη, την αγάπη και το φθόνο. Όλες αυτές οι αντιθέσεις συνυφαίνουν το πολύχρωμο και πολυδιάστατο αφήγημα του παιδικού βιβλίου με εικόνες καθαρές και ευανάγνωστες. Οι έννοιες κακό, καλό, λύπη ή αγάπη προσωποποιούνται. Αποκτούν δηλαδή συγκεκριμένη μορφή και υπόσταση, όπως ο κακός λύκος, το λυπημένο ασχημόπαπο, η πονηρή αλεπού ή η καλόκαρδη νεράιδα.

Άραγε ποιο είναι το μαγικό συστατικό των παραμυθιών;

Μα φυσικά η φαντασία!

Ο αγαπημένος Έλληνας παραμυθάς, Ευγένιος Τριβιζάς, σε μια ομιλία του στην TEDx,  επισημαίνει «Στη φαντασία μας γίνονται τα πιο τολμηρά ταξίδια». Στο νου των μικρών και των μεγάλων καταστρώνονται τα πιο απίθανα σχέδια και τα πιο τρελά όνειρα. Αυτά τους ωθούν να πειραματιστούν και να εξελιχθούν. Γίνονται το καύσιμο που πυροδοτεί την δημιουργική τους έκρηξη.

Η φαντασία λειτουργεί σαν υπερδύναμη μέσα στα παιδιά. Είναι μια ενέργεια που φουσκώνει σαν μπαλόνι και τα ανυψώνει ψυχικά και διανοητικά. Όπως είχε πει και ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, «Αν θέλετε το παιδί σας να γίνει έξυπνο, διαβάστε του παραμύθια. Αν θέλετε να γίνει πιο έξυπνο, διαβάστε του περισσότερα παραμύθια».   

Κάπως έτσι τα παιδιά μεγαλώνοντας θα χρησιμοποιήσουν την υπερδύναμη των παραμυθιών που διάβασαν για να φτιάξουν ένα καλύτερο αύριο για όλους μας. 

 

Κείμενο: Δανάη Μπασαντή

Σύνθεση Εικόνων: Δανάη Μπασαντή

Για την κυρία Μαρία Κωνσταντουδάκη …

Η κυρία Κωνσταντουδάκη ήταν μια εξαιρετική καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας (ΕΚΠΑ). Μεθοδική, επίμονη και αναλυτική με την δουλειά της. Το τελευταίο εξάμηνο των σπουδών μου, το 2015, επέλεξα το σεμιναριακό της μάθημα «Βυζαντινή Τέχνη». Στο τέλος του εξαμήνου έπρεπε να παραδώσω το θέμα που είχα επιλέξει με μια παρουσίαση διαφανειών και μια γραπτή εργασία.  

Για μήνες μάζευα βιβλιογραφία και έγραφα, έγραφα… και έστελνα κάθε ενότητα για παρατηρήσεις στην κυρία Κωνσταντουδάκη. Εκείνη συνήθως μου απαντούσε: «Ψάξε κι άλλο… Βρες κι άλλα βιβλία… θέλει πιο πολλές πηγές». Πείσμωσα τότε κι εγώ και όπου έβλεπα βιβλιοθήκη ή βιβλιοπωλείο έμπαινα και έψαχνα, μήπως εκεί ανάμεσα στα σκονισμένα ράφια έβρισκα κάποια πληροφορία που μου είχε ξεφύγει. Εκείνο το καλοκαίρι λοιπόν μέχρι και στις διακοπές μου ήμουν χωμένη στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη και προσπαθούσα να ξεχωρίσω με ένα κοπίδι τις σελίδες ενός βιβλίου με τίτλο «Οι ζωγράφοι της Κρήτης στα μέσα του 16ου αιώνα».

Στην εργασία μου είχα ασχοληθεί με τις δυτικές επιρροές στο έργο τριών ζωγράφων που γεννήθηκαν και δούλεψαν στα μέσα του 16ου αιώνα στον Χάνδακα (Ηράκλειο) της Κρήτης. Μελέτησα το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, το Μιχαήλ Δαμασκηνό και τον Γεώργιο Κλόντζα. 

Η κυρία Κωνσταντουδάκη είχε γράψει τη διδακτορική της διατριβή πάνω στο ζωγραφικό έργο του Μιχαήλ Δαμασκηνού ενώ με τα χειρόγραφα τα οποία εκείνη είχε βρει, μεταφράσει και δημοσιεύσει στο Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας στο τόμο 8 (1975-1976), Περίοδος Δ', «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (el Greco), από το Χάνδακα στη Βενετία. Ανέκδοτα έγγραφα (1566-1568) (πίν. 40-42)» απέδειξε περίτρανα τη ζωγραφική παρουσία του Θεοτοκόπουλου στο Χάνδακα αλλά και τις επαφές που κράτησε με τη Κρήτη αργότερα όταν πια είχε φύγει για Βενετία. Αναμφισβήτητα το επιστημονικό της έργο ήταν πολύ σημαντικό.

Μπορεί να μην γνώριζα πολλά πράγματα για την κυρία Κωνσταντουδάκη όμως ξέρω πως όλους μας προέτρεπε να φτάσουμε στο μέγιστο των δυνατοτήτων μας. Χάρη σ' εκείνη και την σχολαστικότητα της μάζεψα ένα πολύτιμο βιβλιογραφικό υλικό που μετουσιώθηκε μετά από χρόνια σε ένα βιβλίο για παιδιά. Στην παρουσίαση του «Ο Δομήνικος από την Κρήτη» η κυρία Κωνσταντουδάκη ήρθε και με τίμησε. Θα της είμαι πάντοτε ευγνώμων.  

Αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ είναι η γλυκύτητα της και η ευγένεια της.

Λυπάμαι ειλικρινά που μας άφησε! Συλλυπητήρια στους οικείους της.

Της χρωστάω πολλά. Θα τη σκέφτομαι πάντα με αγάπη... 

Δανάη Α. Μπασαντή 

 

Ταξιδεύοντας στη Κρήτη του Δομήνικου

Ένα ταξίδι ξεκινάει στο κόσμο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Η συγγραφέας – καπετάνισσα, Δανάη Α. Μπασαντή, στο πρώτο της ταξίδι, μαζί με την εικονογράφο ITZI (Κατερίνα Ζάκκα) και τις εκδόσεις 24γράμματα θα πλεύσουν προς τη Βενετοκρατούμενη Κρήτη του 16^ου αιώνα για να βρεθούν στο τόπο που γεννήθηκε και μεγάλωσε ο ζωγράφος, γνωστός παγκοσμίως ως Ελ Γκρέκο.

Φυλλομετρώντας τις σελίδες του βιβλίου «Ο Δομήνικος από την Κρήτη» των εκδόσεων 24 γράμματα, μοιάζει να σκαρφαλώνουμε στο κατάρτι μιας ενετικής γαλέρας. Στο βάθος του ορίζοντα διακρίνουμε τα πέτρινα τείχη του Μεγάλου Κάστρου της Κρήτης, το Χάνδακα, όπως έλεγαν τότε το Ηράκλειο. Καθώς πλησιάζουμε όλο και πιο κοντά, μπαίνουμε στο λιμάνι της πόλης όπου δένουμε τη γαλέρα μας στο μόλο. Διαβάζοντας το βιβλίο, θα διασχίζουμε τους λιθόστρωτους δρόμους του Χάνδακα, ακολουθώντας τις διαδρομές του νεαρού Δομήνικου στη τέχνη και στο χάρτη.  

Την έκδοση προλογίζει η κυρία Αθηνά Σχινά, έγκριτη τεχνοκριτικός και ιστορικός τέχνης του ΕΚΠΑ. Η κ. Σχινά παραθέτει μερικές σκέψεις της για τον ζωγράφο και την Κρήτη του 16^ου αιώνα που σκιαγραφείται μέσα από την εξιστόρηση της ζωής του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.  

Λίγα λόγια από τη συγγραφέα:

Το αφήγημα μου, επιχειρεί να συνδέσει την ιδιαίτερη εικόνα «Η Προσκύνηση των μάγων» του Δομήνικου με την ιστορία της Κρήτης και τη τέχνη της εποχής. Τα έργα που δημιούργησε ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος στη Δύση είναι αναγνωρίσιμα παγκοσμίως, όμως το ξεκίνημα αυτής της σπουδαίας προσωπικότητας έγινε μαθητεύοντας στον ανατολικό τρόπο εικονογράφησης στην βενετοκρατούμενη Κρήτη, κάτι που ήταν καθοριστικό για τη διαμόρφωση του προσωπικού του ιδιώματος. Τα έργα του Θεοτοκόπουλου που αναδεικνύονται μέσα από τη πλοκή του βιβλίου ανήκουν στην Κρητική σχολή ζωγραφικής. Το πρώτο, «Η Προσκύνηση των μάγων» εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη ενώ το δεύτερο, η εικόνα της «Κοίμησης της Θεοτόκου» βρίσκεται στην Παναγία των Ψαριανών στη Σύρο.  

«Ο Δομήνικος από την Κρήτη» είναι το πρώτο ολοκληρωμένο έργο μου. Γράφτηκε με πολύ μεράκι και αγάπη για την τέχνη, την αρχαιολογία και την ιστορία, θέλοντας να φέρω μικρούς και μεγάλους κοντά στην ελληνική τέχνη. Για μένα άλλωστε η τέχνη ήταν πάντοτε καταφύγιο. Ένας κόσμος ασφάλειας αλλά και απελευθέρωσης, όπου δραπέτευα από τα άλυτα προβλήματα μου και πετούσα μακριά από κάθε τι δυσάρεστο και επώδυνο.

Εύχομαι η ιστορία του Δομήνικου να καταφέρει να φτάσει σε κάθε παιδί που κάνει μεγάλα όνειρα και ελπίζει. Ίσως η δυναμική και το θάρρος του Κρητικού καλλιτέχνη να εμπνεύσουν κι άλλους όπως κι εμένα, πλημμυρίζοντας τους με αγάπη για την τέχνη και την ίδια τη ζωή.

Περίληψη:  

Αντίκρυ στο λιμάνι του Ηρακλείου της Κρήτης, ένα απόγευμα ο παππούς Θεόφιλος, ξεφυλλίζοντας ένα βιβλίο, δείχνει στον δεκάχρονο Σήφη, μια παλιά εικόνα, την “Προσκύνηση των μάγων”. Παππούς και εγγονός βουτάνε στο πολύχρωμο και γεμάτο συμβολισμούς σύμπαν της εικόνας, ξεκινώντας ένα ταξίδι γνωριμίας με τον δημιουργό της, τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, τον επονομαζόμενο Ελ Γκρέκο.

Ένα σπουδαίο καλλιτέχνη που γεννήθηκε και μεγάλωσε στης Κρήτης το Μεγάλο Κάστρο το 1541, όταν ο Χάνδακας, όπως λέγαν τότε το Ηράκλειο, ήταν κατακτημένος απ’ τους Βενετούς. Ώσπου στα 27 του χρόνια έφυγε για Ιταλία και στη συνέχεια για Ισπανία. Κι εκεί στην Δύση έφτασε με τη τέχνη του να θεωρείται σήμερα ένας από τους πιο σημαντικούς ζωγράφους του κόσμου.

Στοιχεία:

Ο Δομήνικος από την Κρήτη

Συγγραφέας: Δανάη Μπασαντή

Εικονογράφηση: Κατερίνα Ζάκκα (ΙΤΖΙ)

Εκδόσεις 24γράμματα

Αθήνα, Μάιος 2023

Σελίδες: 100

Διάσταση σελίδας: 17x24cm

Παιδική Λογοτεχνία

Σε όλα τα βιβλιοπωλεία και online στην ιστοσελίδα των εκδόσεων https://24grammata.com/product/70756/

Μπορείτε, ακόμα, να παραγγείλετε και τηλεφωνικά 210 612 70 74

Αντικαταβολή, κούριερ, παράδοση την επόμενη εργάσιμη

ΔΩΡΕΑΝ ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ.

 

Διαθέσιμο και στο βιβλιοπωλείο της Πολιτείας και στην ιστοσελίδα του

https://www.politeianet.gr/books/9786182015995-mpasanti-danai-24-grammata-o-dominikos-apo-tin-kriti-351906

 

Διαθέσιμο στο βιβλιοπωλείο του ΙΑΝΟΥ και στην ιστοσελίδα του

https://www.ianos.gr/o-dominikos-apo-tin-kriti-0551464