Η μουσική στην αρχαία Ελλάδα

           Στα αρχαία θέατρα παιζόταν μουσική στις παραστάσεις                                                            Πηγή Wikipedia θέατρο Επιδαύρου

Ο αρχαίος Ελληνικός πολιτισμός έχει πολλά πεδία που δεν μας είναι προσεγγίσιμα ή γνωστά. Ένα τέτοια πεδίο είναι η μουσική. Ο Armand D'Angour, μουσικός και καθηγητής κλασσικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης περιέγραψε, σε σχετικό αφιέρωμα του BBC, το τρόπο με τον οποίο ο ίδιος και άλλοι επιστήμονες προσπάθησαν να αναπαράγουν τη μουσική των αρχαίων Ελλήνων.

Δεν είναι πάντα αντιληπτό ότι τα περισσότερα αρχαία κείμενα, που απετέλεσαν τη ρίζα της δυτικής λογοτεχνίας, όπως τα έπη του Ομήρου, τα ερωτικά ποιήματα της Σαπφούς, οι τραγωδίες του Σοφοκλή, του Αισχύλου και του Ευριπίδη - ήταν, αρχικά, στίχοι υπενδεδυμένοι με μουσική. Γράφτηκαν για να τραγουδηθούν στο σύνολό τους ή εν μέρει, με τη συνοδεία της λύρας, κρουστών οργάνων ή αυλού. 

Ο ρυθμός της μουσικής

Μούσα που κουρδίζει την κιθάρα της. Εσωτερικό κυπέλλου από την Ερέτρια, περ. 470-460 π.Χ., Λούβρο πηγή Wikipedia 

Πως μπορούμε όμως να αναπαράγουμε μια μελωδία χωρίς ρυθμό; Ο ρυθμός είναι η πιο σημαντική πτυχή της μουσικής. Αυτός σώζεται μέσα στις λέξεις των αρχαίων κειμένων, στην αλληλουχία των μακρών και βραχέων συλλαβών τους. Σε πρόσφατες αποκαλύψεις βρέθηκαν μερικές δεκάδες αρχαία κείμενα με χαραγμένη μια φωνητική σημειογραφία που φαίνεται πως επινοήθηκε γύρω στο 450 π.Χ. Είναι σύμβολα μουσικής γραφής που αποτελούνται από αλφαβητικά γράμματα και σημεία τοποθετημένα πάνω από τα φωνήεντα των λέξεων.

Τα αρχαία μουσικά όργανα κατέστη δυνατόν να ανακατασκευαστούν χάρη στις περιγραφές, τις ζωγραφικές απεικονίσεις και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Ένας από τους συναδέλφους του καθηγητή Armand D'Angour, ο David Creese, από το Πανεπιστήμιο του Newcastle, κατάφερε να παίξει με ένα μουσικό όργανο που θυμίζει πολύ το παραδοσιακό σαντούρι ένα τραγούδι χαραγμένο σε μια μαρμάρινη στήλη τουλάχιστον 2.000 χρονών. Οι στίχοι ήταν είναι του Σείκιλου από τις Τράλλεις της Μικράς Ασίας (200 π.Χ.). Το τραγούδι είναι γνωστό ως το αρχαιότερο παγκοσμίως, του οποίου σώζονται πλήρως και οι στίχοι και η μουσική. Στην κορυφή της στήλης, το επίγραμμα αναφέρει τον άνθρωπο που το έγραψε, καθώς και το σκοπό για τον οποίο το έγραψε:

ΕΙΚΩΝ Η ΛΙΘΟΣ ΕΙΜΙ. ΤΙΘΗΣΙ ΜΕ ΣΕΙΚΙΛΟΣ ΕΝΘΑ ΜΝΗΜΗΣ ΑΘΑΝΑΤΟΥ ΣΗΜΑ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΝ (Εγώ η πέτρα είμαι μια εικόνα. Με έβαλε εδώ ο Σείκιλος ως διαχρονικό σήμα αθάνατης μνήμης). 
Στη μέση υπάρχουν οι στίχοι του τραγουδιού μαζί με τα σύμβολα της μελωδίας, η οποία είναι του λεγόμενου φρυγικού τύπου:
ΟΣΟΝ ΖΗΣ ΦΑΙΝΟΥ, ΜΗΔΕΝ ΟΛΩΣ ΣΥ ΛΥΠΟΥ. ΠΡΟΣ ΟΛΙΓΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΖΗΝ, ΤΟ ΤΕΛΟΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΑΙΤΕΙ (Όσο ζεις λάμψε, καθόλου μη λυπάσαι. Για λίγο διαρκεί η ζωή, ο χρόνος καθορίζει το  τέλος).

Παίχτης αυλού σε ερυθρόμορφη κύλικα του 490 π.Χ., Λούβρο πηγή Wikipedia    

 Για να κατανοήσουμε καλύτερα την μουσική αυτή θα χρειαστεί να αφήσουμε στην άκρη τις  Δυτικές προκαταλήψεις μας. Στο νου μας θα πρέπει να έχουμε μουσικές λαϊκές παραδόσεις, όπως αυτές της Ινδίας και της Μέσης Ανατολής. Η ευγένεια και η απλότητα της μελωδίας αυτής μας επιτρέπει να διακρίνουμε πόσο κοντά είναι στο άκουσμα της τοπικής παραδοσιακής μουσικής των Κυκλάδων.  

   What Ancient Greek Music Sounded like